Nguyên nhân hàng đầu gây ô nhiễm
Hiện nay, xe máy vẫn là phương tiện giao thông phổ biến nhất của người dân Việt Nam. Chỉ tính riêng ở Hà Nội, số lượng xe máy cao gấp nhiều lần ô tô. Theo số liệu thống kê quý 1/2019 từ Sở Giao thông vận tải Hà Nội, thành phố có hơn 5,7 triệu xe máy (trong đó có khoảng 2,5 triệu xe máy cũ đăng ký trước năm 2000) và trên 730.000 ô tô, chưa tính nhiều phương tiện từ ngoại tỉnh thường xuyên tham gia giao thông trên địa bàn.
|
Việc bảo dưỡng định kỳ xe máy hiện vẫn chỉ trông chờ vào ý thức của chủ phương tiện. Ảnh: Giang Nam |
Đáng nói, tình trạng ô nhiễm không khí trên địa bàn Hà Nội vẫn đang có những diễn biến tương đối phức tạp. Chỉ số ô nhiễm ở nội thành thường xuyên ở mức cao, không có lợi cho sức khỏe. Một trong các nguyên nhân gây ô nhiễm không khí được xác định là do khí thải từ phương tiện cơ giới đường bộ. Trong đó, các phương tiện không bảo dưỡng định kỳ là nguyên nhân làm tăng lượng khí phát thải ngày càng lớn. Với phương tiện giao thông là xe máy cũng vậy.
Xe máy càng cũ nát thì lượng phát thải khói càng cao, trực tiếp gây ô nhiễm môi trường và tiềm ẩn các nguy cơ gây tai nạn giao thông. Theo ghi nhận thực tế tại các quận nội thành, số người sử dụng xe máy “quá đát” chủ yếu vào các khung giờ 3 - 5h sáng; 11h30-13h30 chiều và từ 22h đêm đến 3h sáng. Các loại xe “quá đát” này phần lớn chỉ trơ lại bộ khung bằng sắt hoen gỉ, phần đầu trống hoác với mớ dây điện loằng ngoằng, không còi, không đèn chiếu sáng, đèn xi nhan, không gương. Thậm chí, nhiều xe không có đăng ký xe, không có biển số… phương tiện thường tập trung ở các chợ đầu mối, được người dân sử dụng để chở hàng hóa vào các khu vực nội thành.
Bên cạnh việc sử dụng xe máy cũ làm phương tiện mưu sinh, một bộ phận người dân chưa nhận thức được đầy đủ vấn đề nghiêm trọng của ô nhiễm môi trường. Nhiều người hiện vẫn giữ thói quen sử dụng phương tiện trong một thời gian dài mà không có sự chăm sóc, sửa chữa. Theo một chủ cửa hàng sửa xe trên đường Trần Phú (Hà Đông), không ít chủ phương tiện chỉ mang xe đến cơ sở sửa khi phải “bổ máy”, làm lại hơi, tăng công suất hoặc lắp thêm giá chở hàng, giảm xóc… Xe cũ, lại ít được chăm sóc, đại tu khi vận hành dễ gây ra hiện tượng ì máy, xả ra nhiều khói đen.
Theo tìm hiểu, ngay từ sớm Hà Nội đã quan tâm đến câu chuyện kiểm soát khí thải từ xe máy. Cụ thể, cách đây ít năm từng có đề xuất thu phí môi trường thông qua dán tem môi trường các mức xanh, vàng, đỏ đối với phương tiện xe môtô, xe máy và thu hồi loại bỏ xe không đủ điều kiện an toàn kỹ thuật tham gia giao thông đối với phương tiện có mức phát thải môi trường vượt quá mức cho phép không có các biện pháp khắc phục. Tuy nhiên, việc kiểm soát khí thải của xe máy cho đến nay vẫn là “bài toán” gặp rất nhiều khó khăn. Nhiều chuyên gia giao thông cho rằng, việc dẹp bỏ xe máy cũ nát là rất cần thiết nhưng cần phải có chính sách hợp lý vì đại bộ phận chủ những phương tiện này là người nghèo và đây là những phương tiện mưu sinh hằng ngày của họ. |
Chủ cửa hàng sửa xe này cũng cho biết, việc sử dụng xe cũ dù đã được sửa chữa nhưng thường không bảo đảm điều kiện an toàn. Do vậy, nếu sử dụng để chở hàng cồng kềnh, nặng, người điều khiển không làm chủ được tốc độ… thì nguy cơ gây tai nạn giao thông rất cao. Theo tìm hiểu, trong khí thải của các phương tiện “quá đát” thường có rất nhiều thành phần độc hại. Ngoài ra, trong quá trình hoạt động, các phương tiện xe cũ nát cũng sẽ thải ra môi trường một lượng khí thải độc hại cao gấp 2 - 4 lần các loại xe mới, được bảo dưỡng định kỳ.
Tăng cường kiểm soát
Quanh câu chuyện khí thải xe máy, ThS. Vũ Anh Tuấn, chuyên gia nghiên cứu lĩnh vực Giao thông đô thị cho biết: Ngành giao thông vận tải phát thải hơn 30 nghìn tấn CO2/năm. Theo kịch bản phát triển thông thường, lượng khí thải CO2 trong lĩnh vực giao thông sẽ tăng 6-7% mỗi năm và đạt 90 triệu tấn vào năm 2030.
Đáng chú ý, hiện việc kiểm tra, bảo dưỡng phương tiện định kỳ thường xuyên, thay thế những thiết bị đã cũ, hỏng được coi là một giải pháp hạn chế khí thải của phương tiện. Nếu như ô tô công tác này được kiểm soát định kỳ và có hình thức xử lý chặt chẽ nếu không tuân thủ thì ở xe máy lại ngược lại. Việc bảo dưỡng định kỳ xe máy hiện vẫn chỉ trông chờ vào ý thức của chủ phương tiện.
|
Xe máy cũ với lượng phát thải lớn thường là “cần câu cơm”, được những người thu nhập thấp sử dụng để chở hàng hóa. Ảnh: Giang Nam |
Đánh giá về công tác này, ThS. Vũ Anh Tuấn chia sẻ, việc kiểm tra và bảo dưỡng xe máy không chỉ giúp nâng cao tuổi thọ của xe mà còn gián tiếp góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí. Cụ thể theo nghiên cứu từ những đợt khám và bảo dưỡng xe máy trước đây, quá trình bảo dưỡng thay lọc gió, dầu bôi trơn… cho thấy nồng độ CO và HC thử tại chế độ không tải giảm so với trước bảo dưỡng lần lượt là 42% và 45%. Tuy nhiên, một bộ phận người tham gia giao thông chưa nhận thức sâu sắc về việc kiểm tra và bảo dưỡng xe thường xuyên cũng như ảnh hưởng của khí thải từ giao thông đối với sức khỏe con người.
Còn theo ThS. Trịnh Thị Bích Thủy - Chuyên gia tư vấn môi trường và phát triển bền vững, nhiều quốc gia trên thế giới đã có chính sách để giảm phát thải từ xe máy. Đài Loan là ví dụ. Tại đây, nhà nước đã xây dựng các quy định, thể chế thực hiện. Đồng thời, kiểm tra định kỳ khí thải từ các phương tiện. Từ năm 1988 đến nay, Đài Loan đã thực hiện 6 lần thắt chặt tiêu chuẩn kiểm tra khí thải.
ThS. Trịnh Thị Bích Thủy cũng khẳng định, việc kiểm tra và bảo dưỡng phương tiện định kỳ giúp giảm phát thải chất gây ô nhiễm không khí và nâng cao tính an toàn cho phương tiện. Bản thân mỗi người tham gia giao thông cần có sự thay đổi ở thói quen và nhận thức trong việc lựa chọn phương tiện đảm bảo các tiêu chuẩn về khí phát thải, thường xuyên bảo dưỡng, bảo hành phương tiện định kỳ theo hướng dẫn của nhà sản xuất, và không nên lưu hành các phương tiện cũ nát để môi trường đô thị thêm xanh.
Rõ ràng, ở câu chuyện kiểm soát khí thải xe máy việc sớm áp dụng các biện pháp đăng kiểm và kiểm tra khí thải đối với xe máy là cần thiết. Nên chăng xe máy cũng phải đưa vào “khuôn khổ” thông qua kiểm định định kỳ cả về độ an toàn và tiêu chuẩn khí thải. Không chỉ xe cũ mà ngay cả xe mới nếu xuống cấp, không đáp ứng an toàn về khí thải cũng nên khuyến cáo người dân không sử dụng. Dĩ nhiên, với xe máy đã quá hạn sử dụng cần thu hồi lại với một giá chấp nhận được để giảm thiểu ô nhiễm môi trường. /.
Cần thêm những văn bản pháp quy liên quan Về mức độ phát thải từ các phương tiện giao thông thì xe máy đang “đóng góp” nhiều nhất. Bởi nhu cầu đi lại của người dân chủ yếu vẫn dựa vào xe máy. Ở bức tranh toàn cảnh có thể thấy mỗi năm ngành giao thông vận tải đóng góp khoảng hơn 30 triệu tấn khí thải CO2, chưa kể đến những khí thải độc hại hơn như CO, HC… Trong đó, xe máy gây ra 80 – 90% khí phát thải. Tuy nhiên, chúng ta nên nhìn vào một con số tương đối, chẳng hạn chúng ta chia lượng phát thải đó trên 1 chuyến đi thì xe máy vẫn là phương tiện có lượng phát thải ít hơn so với ô tô, nhưng xét theo các khí thải khác như CO, HC… thì mỗi chuyến đi bằng xe máy sẽ phát thải nhiều hơn. Lý do thì có nhiều nhưng chủ yếu liên quan nhiều đến công nghệ và phương tiện. Ô tô là phương tiện đắt tiền nên thường được trang bị các bộ lọc khí thải. Hơn nữa, tiêu chuẩn ban hành về quy chuẩn khí thải của ô tô cũng cao hơn nhiều so với xe máy. Hiện nay, ô tô phải đáp ứng tiêu chuẩn Euro 4, còn xe máy chỉ phải đáp ứng tiêu chuẩn Euro 3. Hiện vẫn chưa thể loại bỏ được xe máy, hiện Việt Nam xe máy là phương tiện chủ đạo chiếm hơn 75%, tốc độ tăng trưởng bình quân 7%/năm (giai đoạn 2010-2020). Nếu tương lai, xu hướng dịch chuyển, giao thông công cộng phát triển thì mức độ thân thiện với môi trường của các phương tiện này sẽ tốt hơn. Từ đó môi trường sống và sức khỏe người dân đô thị sẽ được cải thiện. Xe máy phát thải nhiều chất thải gây độc hại, ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Hiện nay chúng ta chưa có các quy định về kiểm định khí thải xe máy định kỳ như ô tô. Bởi vậy, nhiều phương tiện, thậm chí có những xe quá cũ. Do vậy, ngoài cải thiện thói quen sử dụng thì Nhà nước phải ban hành những văn bản pháp quy để quy định, quản lý những phương tiện này. Và khi có quy định thì câu chuyện bảo dưỡng, sửa chữa định kỳ và định mức khí thải để phương tiện được phép lưu thông như quản lý ô tô, chúng ta sẽ cải thiện được mức độ phát thải của xe máy. ThS. Vũ Anh Tuấn, Giảng viên Đại học Giao thông vận tải Nên học hỏi những mô hình ưu việt Theo thống kê của Bộ Giao thông vận tải, năm 2019, toàn thành phố Hà Nội có khoảng 5,7 triệu xe máy đăng ký. Tuy nhiên, con số này chưa phản ánh đầy đủ số lượng xe máy đang lưu hành tại Hà Nội do còn một lượng không nhỏ xe chưa đăng ký hoặc đăng ký ở địa phương khác.Với vấn đề kiểm soát khí thải xe máy, nhà nước cần có chế tài với những lộ trình thực hiện cụ thể. Song song với đó là những hỗ trợ để người dân tiếp cận chính sách. Chẳng hạn, ở Đài Loan đã áp dụng nhiều chính sách để giảm phát thải từ xe máy. Từ năm 1988 Đài Loan đã thực hiện 6 lần thắt chặt tiêu chuẩn kiểm tra khí thải. Việc kiểm tra và bảo dưỡng phương tiện định kỳ đã giúp giảm phát thải chất gây ô nhiễm không khí và nâng cao tính an toàn cho phương tiện. Bên cạnh đó, thực hiện hỗ trợ tài chính cho người dân như thu hồi xe cũ nát, chuyển đổi sang xe sạch hơn, ít phát thải hơn hoặc xe điện và hỗ trợ chi phí kiểm tra. ThS. Trịnh Thị Bích Thủy, Chuyên gia tư vấn môi trường và phát triển bền vững Làm đến nơi đến chốn Hiện nay đang xôn xao câu chuyện hỗ trợ đổi xe máy cũ tiến tới loại bỏ xe máy cũ, không đủ tiêu chuẩn khỏi hệ thống giao thông. Trước tiên phải khẳng định mục tiêu là tốt, ý tưởng là tốt… góp phần giảm ô nhiễm môi trường. Thế nhưng, vấn đề đặt ra là tính khả thi. Phải có những đánh giá cụ thể về khí thải cũng như niên hạn sử dụng… Hơn nữa, cũng cần quan tâm đến việc vận động nhân dân. Có những người có phương tiện cũ nhưng bản thân họ không muốn đổi thì phải vận động ra sao. Đặc biệt, vấn đề ngân sách hiện nay được triển khai thế nào, lấy ở đâu ra? Nếu đã làm thì cần làm đến nơi đến chốn cho người dân đánh giá thật chuẩn về cái khí thải đã. Nên khảo sát trong người dân để xem xét mức độ phân bổ, từ đó có các giải pháp phù hợp. PGS.TS Bùi Thị An- nguyên đại biểu Quốc hội, Viện trưởng Viện Tài nguyên môi trường và phát triển cộng đồng |