Xe cũ nát lưu thông trên đường Lê Văn Lương (quận Hà Đông).
Ngang nhiên tham gia giao thông
Trên các tuyến đường ven đô Hà Nội như: Quốc lộ L32, đường gần Khu đô thị Trung Văn (quận Nam Từ Liêm), Khu công nghiệp Thanh Oai (huyện Thanh Oai) hay khu vực cảng, bến thủy ven sông Hồng, Đuống... hiện có không ít xe tải, xe chở người cũ nát để lâu ngày ven đường nhưng vẫn gắn biển số. Không khó để nhận biết những loại xe cũ nát, hết niên hạn sử dụng tham gia giao thông, vẫn ngang nhiên chở hàng hóa và người, gặp những xe này, người đi đường thường tránh từ xa để tránh khỏi vạ lây.
Thậm chí, trên những tuyến đường có lưu lượng xe lớn như Tố Hữu, Lê Văn Lương (quận Hà Đông), Tam Trinh (quận Hoàng Mai)... nhiều loại xe từ 9 - 12 chỗ cũ nát vẫn được chủ xe sử dụng chở hàng lao vun vút...
Theo số liệu từ Cục Cảnh sát giao thông (CSGT - Bộ Công an), hết năm 2021, lực lượng CSGT toàn quốc đã xử lý 1.187 trường hợp xe quá niên hạn sử dụng. Thời gian tới, trong quá trình tuần tra kiểm soát, nếu phát hiện các xe quá niên hạn, lực lượng CSGT vẫn xử phạt nghiêm theo các quy định pháp luật.
Còn theo đại diện các trung tâm đăng kiểm ở phía Bắc, quy định hiện hành quy định xe ô tô chở hàng có niên hạn sử dụng tối đa 25 năm (tính từ ngày sản xuất), xe chở người niên hạn 20 năm. Vì vậy, từ đầu năm, ở các địa phương đều có thêm một số lượng xe ô tô chở hàng, xe chở người hết niên hạn sử dụng sẽ thuộc diện "hết đát". Các xe trước khi hết niên hạn sử dụng thường không đến đăng kiểm, nhất là 2 - 3 kỳ đăng kiểm cuối cùng hoặc nhiều trường hợp mua bán, chuyển vùng sang nơi khác và không sang tên, đổi chủ, nên không biết được xe hết đát, vẫn giữ lại để hoạt động.
Cục Đăng kiểm Việt Nam (Bộ GTVT) công bố, từ ngày 1/1/2022, toàn quốc có thêm hàng chục nghìn xe hết niên hạn sử dụng, trong năm 2022 có 20.680 xe hết niên hạn (gồm 4.772 xe chở người và 15.908 xe chở hàng; trước đó, số xe đã hết niên hạn tính đến ngày 31/12/2021 là 228.192xe). Tất cả trường hợp xe ô tô trước khi hết niên hạn đều được đưa lên mục cảnh báo trên hệ thống đăng kiểm để các đơn vị đăng kiểm từ chối tiếp nhận kiểm định. Đến nay, chưa có trường hợp nào xe hết niên hạn sử dụng “lọt” đăng kiểm.
Cục Đăng kiểm Việt Nam cũng đã thông báo tới Sở GTVT các địa phương về danh sách xe hết niên hạn sử dụng trong năm 2022, báo cáo UBND cấp tỉnh chỉ đạo lực lượng tuần tra, kiểm soát giao thông tăng cường kiểm tra, xử lý.
Xe hết niên hạn sử dụng sẽ không được kiểm định.
Cần sự hỗ trợ từ nguồn lực xã hội để ngắn chặn từ gốc
Theo Chiến lược quốc gia bảo đảm trật tự an toàn giao thông đường bộ giai đoạn 2021 - 2030 và tầm nhìn đến năm 2045 vừa được Chính phủ phê duyệt, một trong những mục tiêu trọng tâm là phải ngăn chặn, loại bỏ hoàn toàn xe cơ giới hết niên hạn sử dụng tham gia giao thông.
Theo ông Trần Anh Quân, quyền Trưởng phòng Kiểm định xe cơ giới (Cục Đăng kiểm Việt Nam), tại mỗi địa phương, các trung tâm đăng kiểm được giao nhiệm vụ cập nhật và thông báo danh sách xe hết niên hạn cho Phòng CSGT, Thanh tra Sở GTVT để phục vụ kiểm tra, xử lý vi phạm. Vì theo quy định, xe cơ giới không được phép lưu thông trên đường khi đã hết niên hạn sử dụng, chủ phương tiện phải nộp lại giấy chứng nhận đăng ký, biển số và kiểm định cho cơ quan chức năng. Tuy nhiên, chỉ có chưa đầy 10% phương tiện hết niên hạn chấp hành quy định.
Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam, ông Nguyễn Văn Quyền cho rằng, không phải gia đình nào cũng có đủ điều kiện chấp hành, thay mới phương tiện, nên giữ lại để mưu sinh. Vì vậy, cần có sự hỗ trợ từ ngân sách, nguồn lực xã hội và cách xử lý linh hoạt, tạo điều kiện cho chủ xe nhận thấy việc tiêu hủy phương tiện hết niên hạn có lợi ích.
Theo Thông tư số 58/2020/BCA của Bộ Công an (quy trình cấp, thu hồi đăng ký, biển số phương tiện giao thông cơ giới đường bộ), cơ quan quản lý đăng ký xe có trách nhiệm thông báo cho chủ xe đã hết niên hạn về việc thu hồi đăng ký, biển số xe. Trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày thông báo, nếu chủ xe không tự giác nộp lại, cơ quan đăng ký thu hồi trên hệ thống đăng ký xe và thông báo cho công an các đơn vị, địa phương.
Nghị định 100/CP/2019 của Chính phủ quy định, trường hợp chủ phương tiện không chấp hành việc thu hồi giấy chứng nhận đăng ký, biển số bị phạt từ 2 - 4 triệu đồng (chủ xe cá nhân) và từ 4 - 8 triệu đồng (chủ xe là tổ chức). Trường hợp xe đã hết niên hạn tham gia giao thông đường bộ, người điều khiển phương tiện bị phạt từ 4 - 6 triệu đồng, tước giấy phép lái xe từ 1 - 3 tháng và tịch thu phương tiện.
Quy định pháp luật đã có, giờ đây quan trọng nhất là việc tuyên truyền, quản lý chặt chẽ, gắn trách nhiệm chủ xe và quyết liệt thu hồi biển số, đăng ký xe hết niên hạn từ cấp xã, phường. Điều này sẽ giúp ngăn chặn từ gốc tình trạng xe ô tô hết niên hạn tham gia giao thông, giảm được hiểm họa từ loại phương tiện này.