Ô nhiễm môi trường từ khí thải giao thông

​

Tại Đồng Nai, theo đánh giá của ngành chức năng, ô nhiễm không khí chủ yếu do 3 nguyên nhân chính là bụi, khí thải từ hoạt động khai thác khoáng sản, sản xuất của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh và khí thải từ xe cộ.

* Áp lực từ phương tiện tăng cao

Theo thống kê của Công an tỉnh, tốc độ tăng phương tiện giao thông trên địa bàn tỉnh hiện nay vào khoảng từ 5-10%/năm. Vào năm 2015, tổng số xe đơn vị đang quản lý là hơn 1,8 triệu xe các loại. Nếu so với năm 2010, giai đoạn 2011-2015 lượng xe tăng hơn 594 ngàn phương tiện, trong đó ô tô tăng hơn 32 ngàn chiếc (tăng 60,5%) còn lại xe gắn máy tăng gần 47%. Tính trung bình 1 năm tăng 12,1% xe ô tô, xe gắn máy là 9,3%.

 Đến cuối năm 2019, lượng đăng ký ô tô mới hơn 8,2 ngàn xe; mô tô, xe máy gần 64,5 ngàn xe. Tổng số phương tiện cơ giới quản lý trên địa bàn hiện tại gần 2,4 triệu xe, tăng gần 151 ngàn phương tiện (tương đương gần 7%/năm) so với năm 2018. Tuy nhiên, đây chỉ là số phương tiện đăng ký chính thức tại Đồng Nai, lượng phương tiện còn dao động nhiều hơn bởi vẫn còn lượng lớn xe ngoại tỉnh.

Nhiều địa phương như: TP.Biên Hòa, các huyện Trảng Bom, Nhơn Trạch, Long Thành, Vĩnh Cửu có tốc độ phát triển công nghiệp nhanh khiến người dân từ các tỉnh lân cận tập trung về sinh sống, học tập và làm việc, kéo theo sự gia tăng về số lượng phương tiện cá nhân.

Riêng tại TP.Biên Hòa, một trong những nguyên nhân chính của tình trạng kẹt xe ở đô thị loại I này được xác định là do phương tiện cá nhân tăng lên nhanh chóng, trong khi hạ tầng giao thông chưa đáp ứng được nhu cầu khiến thành phố ngày càng chật chội. Có những tuyến đường, tình trạng ùn tắc giao thông kéo dài hàng cây số khiến việc lưu thông trở nên khó khăn.

Ông Lê Thành Chung (ngụ P.Long Bình, TP.Biên Hòa) cho hay, trên các tuyến quốc lộ, các tuyến đường trên địa bàn thành phố lúc nào cũng đông đúc. Đặc biệt vào các giờ cao điểm nếu xảy ra ùn tắc kéo dài thì cả tuyến đường trở nên “ngột ngạt” hơn vì khói, bụi từ các loại xe thải ra ngoài môi trường rất lớn.

“Ngoài ra, khi lưu thông trên đường, tôi thường bắt gặp hình ảnh các xe tải, xe buýt, xe gắn máy nhả khói đen, thậm chí có những xe tải cũ kỹ khi di chuyển để lại những vệt khói làm hạn chế tầm nhìn của những người đi xung quanh gây mất an toàn giao thông” - ông Chung bộc bạch.

Theo đánh giá của Sở GT-VT, Đồng Nai là tỉnh nằm trong khu vực phát triển kinh tế trọng điểm của phía Nam nên hoạt động vận tải hàng hóa cũng như vận chuyển hành khách phát triển mạnh. Đến nay, trên địa bàn có 23 tuyến xe buýt với 425 phương tiện thực hiện hơn 1,6 ngàn chuyến/ngày; tuyến vận tải hành khách cố định có 149 tuyến đi và đến 30 tỉnh, thành trong cả nước với tổng số 250 chuyến/tháng. Riêng đối với loại hình vận tải hành khách bằng taxi là 2 ngàn xe, xe chạy hợp đồng, du lịch với 5,4 ngàn phương tiện được cấp phép hoạt động.

Lượng phương tiện lớn (bao gồm: xe cá nhân, xe vận chuyển khách, xe vận chuyển hàng hóa) với tần suất hoạt động cao nên lượng khí thải ra môi trường cũng tăng lên. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp, đơn vị vận tải, chủ xe còn thiếu quan tâm đến công tác chăm sóc, bảo dưỡng định kỳ xe theo khuyến cáo của nhà sản xuất. Thậm chí, có trường hợp, nhiều phương tiện đã quá cũ kỹ và hết hạn sử dụng vẫn được sử dụng để vận chuyển hàng hóa, phục vụ sản xuất. Các loại phương tiện “quá đát” này thường xả ra từng lớp khói đen kịt với mùi hôi khó chịu.

* Nhiều ảnh hưởng về môi trường, sức khỏe con người

Theo Chi cục Bảo vệ môi trường (Sở TN-MT), dựa vào dữ liệu quan trắc chất lượng môi trường không khí tại 2 trạm quan trắc tự động cố định đặt tại Sở TN-MT và Ban Quản lý các khu công nghiệp Đồng Nai (đặt tại Khu công nghiệp Biên Hòa 2), trong thời gian từ đầu tháng 4 đến nay, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 khiến nhiều hoạt động sản xuất, giao thông bị ảnh hưởng, gián đoạn nên chất lượng không khí có phần cải thiện, đặc biệt là thông số bụi đều giảm và thay đổi tích cực so với tháng 3-2020. Tuy nhiên với lượng phương tiện giao thông lớn như hiện nay, tình trạng ô nhiễm môi trường do khí thải từ các phương tiện giao thông vẫn còn, nhất là ở các đô thị lớn.

Phân tích về tác hại của loại khí thải từ phương tiện giao thông sử dụng động cơ xăng, dầu, Cục trưởng Cục Y tế giao thông vận tải (Bộ GT-VT) Phạm Tùng Lâm cho hay, đối với hoạt động giao thông, khí thải từ các phương tiện phụ thuộc vào chủng loại, chất lượng và nhiên liệu mà phương tiện sử dụng. Chẳng hạn, tác động từ động cơ diesel sẽ thải khói đen gấp 7,5 lần so với động cơ xăng nhưng các động cơ xăng gây phát thải chứa chì. Trong khi đó, động cơ sử dụng diesel không chứa chì, nhưng lại thải ra nhiều hạt lơ lửng trong không khí.

Theo ông Lâm, các chất gây ô nhiễm không khí phát sinh từ hoạt động giao thông đường bộ chủ yếu như: CO, NOx, SO2, bụi TSP… Đây là một trong những nguyên nhân trực tiếp gây ra các bệnh về đường hô hấp và có liên quan đến nhiều loại bệnh khác. Đối với hệ hô hấp, môi trường có nồng độ CO cao sẽ gây ngạt thở, trong khi khí NO2 có thể làm giảm chức năng phổi, nguy hiểm nhất là gây xơ hóa phổi, diễn biến thành bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, ung thư phổi. Cả hai loại khí này đều được phát thải chủ yếu từ các phương tiện giao thông.

Về vấn đề này, BS Phan Thanh Thủy, Trưởng khoa Hô hấp (Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai) cho biết, vào những thời điểm chất lượng không khí xấu, chỉ số ô nhiễm cao thì tần suất bệnh nhân nhập viện do các căn nguyên hô hấp cũng tăng cao. Đặc biệt, đối với khí thải từ xăng, dầu và bụi bặm do xe cơ giới gây ra ảnh hưởng rất lớn đến đường hô hấp của người dân. Nếu hít phải các chất gây ô nhiễm không khí phát sinh từ hoạt động giao thông đường bộ sẽ xâm nhập, tích tụ vào cơ thể gây viêm phế quản, nghẹt đường thở, hen cấp, lâu dần dễ dẫn đến sinh ra các bệnh mãn tính.

“Việc điều trị những căn bệnh này cũng hết sức phức tạp và tốn kém do bệnh tái đi tái lại nhiều lần. Do đó, vấn đề phòng bệnh, bảo vệ cơ thể đóng vai trò quan trọng. Người dân phải ra đường, cần dùng khẩu trang, áo gió che kín cả người để tránh khói bụi. Hạn chế lưu thông vào những giờ cao điểm ở các tuyến đường, khu vực giao thông vốn tập trung nhiều xe cộ” - BS Thủy đưa ra khuyến cáo.

* Phát triển giao thông xanh

Tại các đô thị công nghiệp phát triển như TP.Biên Hòa, những năm qua số lượng phương tiện giao thông mới tăng liên tục, đáp ứng tốt nhu cầu vận tải và đi lại của người dân. Bên cạnh những mặt tích cực thì vấn đề ô nhiễm môi trường không khí do khí thải của các phương tiện giao thông đường bộ gây ra được toàn xã hội đặc biệt quan tâm, đòi hỏi phải sớm có giải pháp kiểm soát.

Đồng Nai là một trong những địa phương có mật độ phương tiện tham gia giao thông đứng đầu cả nước. Để tăng cường kiểm soát các chất ô nhiễm trong không khí, tỉnh đã ban hành nhiều quy định như: đối với hoạt động khai thác khoáng sản yêu cầu xây dựng hệ thống xịt rửa xe, không cho xe vận chuyển khoáng sản hoạt động vào giờ cao điểm; đối với đô thị thì hạn chế các xe cơ giới lưu thông vào giờ cao điểm trong các khu vực dân cư. Đây được xem là một trong những giải pháp hữu hiệu để từng bước kiểm soát khí thải phương tiện, giảm ô nhiễm môi trường đang là vấn đề “nóng” hiện nay.

Trước tình trạng ô nhiễm không khí ở các đô thị lớn gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân, Chính phủ cần phải quyết liệt hơn trong việc giảm, kiểm soát khí thải. Trong đó, Bộ Giao thông - vận tải sớm trình Chính phủ ban hành quy định về kiểm tra khí thải đối với xe mô tô đang lưu hành. Trong tương lai, những giải pháp về hạn chế phương tiện cá nhân với mục tiêu giảm ùn tắc, giảm nguồn phát thải gây ô nhiễm cũng cần được tính toán cẩn trọng.

Với số lượng phương tiện giao thông tăng nhanh như hiện nay, việc nâng tiêu chuẩn khí thải là yêu cầu cấp thiết để bảo vệ môi trường cũng như giúp kiểm soát khí thải tốt hơn, phù hợp với xu hướng tiên tiến trên thế giới. Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia giao thông, giải pháp căn cơ vẫn là phải đẩy nhanh tiến độ các dự án giao thông công cộng cũng như thúc đẩy người dân tham gia giao thông xanh như: sử dụng xe đạp, xe máy, ô tô điện, xe chạy bằng khí nén CNG; xe sử dụng năng lượng mặt trời, năng lượng tái tạo…

Để tiến tới mục tiêu đó, các ngành chức năng cần nâng cao công tác tuyên truyền giúp người dân nhận thức được những ảnh hưởng của việc sử dụng phương tiện giao thông xanh đến chất lượng môi trường. Về lâu dài, cần tăng thêm nhiều ưu đãi để thúc đẩy các doanh nghiệp kinh doanh vận tải hướng tới sử dụng phương tiện ít phát thải chạy bằng điện, khí thiên nhiên; coi yếu tố xanh là một trong những tiêu chí bắt buộc trong việc cạnh tranh quyền khai thác các tuyến vận tải công cộng. Đồng thời, khuyến khích các doanh nghiệp vận tải đầu tư, ứng dụng công nghệ, thiết bị xử lý khí thải nhằm giảm phát thải gây ô nhiễm môi trường trong suốt quá trình khai thác và sử dụng phương tiện.

Đảm bảo chất lượng môi trường đang là vấn đề được Chính phủ quan tâm đặc biệt trong giai đoạn nền kinh tế Việt Nam đã có bước phát triển tích cực, đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Điều này thể hiện ở việc Chính phủ, các bộ, ngành đã ban hành các chính sách, đưa ra nhiều giải pháp, hành động nhằm bảo vệ không khí, nguồn nước, đất đai và môi trường sống an toàn. Trong đó có khuyến khích phát triển các loại hình giao thông thân thiện với môi trường. Đây không chỉ là lựa chọn cho hiện tại mà còn cho cả tương lai.