Xe buýt có động cơ chạy bằng pin, gọi gọn là xe buýt điện thoạt tiên bị xem thường như một loại đồ chơi nay bỗng tràn ngập đường phố, ít ra là ở Trung Quốc. Toàn thế giới hiện có 385.000 xe buýt điện, trong đó Trung Quốc chiếm đến 99%, tương đương 17% toàn bộ xe buýt ở nước này. Cứ năm tuần, Trung Quốc đưa thêm 9.500 xe buýt điện vào sử dụng, bằng cả đoàn xe buýt ở London.
Vì lượng nhiên liệu một xe buýt tiêu thụ gấp 30 lần lượng nhiên liệu một chiếc ô tô bình thường nên xe buýt điện đang tạo ra những hiệu ứng rõ rệt, trước tiên lên nhu cầu xăng dầu truyền thống.
Theo tính toán của Bloomberg, cứ 1.000 xe buýt chạy bằng pin sạc lưu thông trên đường phố thì nhu cầu diesel của thị trường sẽ giảm 500 thùng/ngày. Năm nay lượng diesel mà thị trường không còn cần đến nữa có thể tăng 37% lên 279.000 thùng/ngày nhờ lượng xe hơi và xe buýt điện đưa vào sử dụng. Nên nhớ con số này bằng lượng dầu mà cả nước Hy Lạp tiêu thụ.
Rõ ràng khi chính quyền các thành phố lớn trên thế giới đang đau đầu vì vấn nạn ô nhiễm môi trường, rồi chất lượng không khí ngày càng kém vì khói thải từ xe cộ, xe buýt điện là một giải pháp không thể không tính tới, đặc biệt là ở Trung Quốc. Thâm Quyến là một ví dụ. Khói bụi ở đây tệ hại đến nỗi chính quyền Trung Quốc chọn thành phố này làm nơi thí điểm giảm thiểu ô nhiễm không khí bằng nhiều chính sách. Chiếc xe buýt điện đầu tiên được đưa vào sử dụng ở Thâm Quyến vào năm 2011, đến nay tất cả 16.359 xe buýt ở đây đều là xe buýt điện, hoàn toàn không phát ra chút khí thải nào.
Công nghệ sản xuất xe buýt điện hiện đã có những bước tiến vượt bậc. Chiếc xe buýt mới nhất của hãng Proterra (Mỹ) vừa lập kỷ lục chạy một mạch đến 1.100 dặm (1.770 ki lô mét) cho một lần sạc. |
BYD, một hãng sản xuất xe buýt điện lớn ở Trung Quốc, cho Bloomberg biết xe buýt của họ đã chạy được 17 tỉ cây số, tiết kiệm được 6,8 tỉ lít nhiên liệu, tương đương với việc giảm được 18 triệu tấn dioxide carbon. BYD, hiện có nhà đầu tư chiến lược là tỉ phú Warren Buffet, vừa mới đầu tư mở rộng cơ sở sản xuất ở California lên gần 42 héc ta để sản xuất không chỉ xe buýt điện mà còn xe tải điện cỡ trung và cỡ lớn.
Hiện nay đã có 13 thành phố, trong đó có Paris, London, Mexico City, Los Angeles... đã cam kết đến năm 2025 chỉ mua xe buýt không phát khí thải. London đang dần dần thay đội xe buýt, chuyển bốn tuyến đường chỉ dùng xe buýt điện. Hiện nay mỗi năm London dùng tới 1,5 triệu thùng nhiên liệu cho hệ thống xe buýt; nếu chuyển sang xe buýt điện thì sẽ giảm lượng diesel nước Anh tiêu thụ chừng 0,7%. Thành phố New York vừa mới tuyên bố sẽ chuyển hết hệ thống xe buýt sang chạy điện trước năm 2040 còn Los Angeles cam kết sớm hơn, trước năm 2030.
Mặc dù các nhà máy sản xuất điện, nhất là nhà máy chạy bằng than, vẫn là tác nhân gây ô nhiễm nhưng xe điện nói chung và xe buýt điện nói riêng sẽ cải thiện đáng kể chất lượng không khí ở các đô thị. Hiện nay hình ảnh các chiếc xe buýt già nua, phun khói mù mịt, động cơ gầm rú vẫn là hình ảnh thường thấy. Vì thế nhiều nơi đang có chính sách ưu đãi mạnh mẽ để các thành phố chuyển nhanh qua dùng xe buýt điện. Xe buýt điện có cấu trúc máy móc đơn giản hơn, dễ sửa chữa, bảo trì hơn, giá dầu luôn đắt hơn giá điện nên càng thúc đẩy nhiều nơi đầu tư mua xe buýt điện.
Tuy nhiên một xe buýt điện hiện đắt hơn xe buýt chạy dầu chừng 200.000-300.000 đô la Mỹ nên cũng làm nhiều nơi dè chừng. Các nhà phân tích thị trường dự báo trong 10 năm tới doanh số xe buýt không chạy bằng diesel sẽ tăng nhanh hơn nhiều so với doanh số xe buýt diesel. Nhưng tính theo con số tuyệt đối, xe buýt diesel vẫn nhiều hơn vì tính trên một nền tảng lớn hơn nhiều.
Hãng nghiên cứu Navigant Research vừa mới đưa ra một báo cáo về thị trường xe buýt toàn cầu trong 10 năm tới trong đó họ dự báo thị trường xe buýt toàn cầu sẽ tăng trưởng từ trên 800.000 chiếc lên trên 1 triệu chiếc. Xe buýt diesel sẽ giảm từ 58% xuống còn 51%; xe buýt lai và xe buýt điện, với mức tăng trưởng gộp hàng năm chừng 2,9% sẽ chiếm tỷ trọng 21-22% vào năm 2027 (riêng xe buýt điện năm rồi tăng trưởng đến 40%).
Hãng Freedonia Group thì lạc quan hơn. Họ cho xe buýt lai và xe buýt điện chiếm 22% thị phần trước năm 2021. Hãng P&S Market Research cho rằng mức tăng trưởng gộp của hai loại xe này sẽ cao hơn, chừng 3,5%. Riêng các hãng xe buýt điện lại đưa ra các con số ấn tượng hơn nhiều; họ chế tạo xe buýt điện nên lạc quan cũng là điều dễ hiểu. Một dự báo loại này cho rằng xe buýt điện sẽ chiếm một phần ba doanh số xe buýt nói chung vào năm 2020, 50% vào năm 2025 và 100% vào năm 2030.
Công nghệ sản xuất xe buýt điện hiện đã có những bước tiến vượt bậc. Chiếc xe buýt mới nhất của hãng Proterra (Mỹ) vừa lập kỷ lục chạy một mạch đến 1.100 dặm (1.770 ki lô mét) cho một lần sạc. Dĩ nhiên kỷ lục thì lập ở điều kiện lý tưởng còn bình thường các hộp pin dẹt, dài chiếm trọn chiều dài đáy xe và trần xe có thể cho phép xe chạy 200-350 dặm (321-563 ki lô mét) mới cần sạc lại. Xe có hai động cơ điện, tạo ra 510 mã lực (so với 280 mã lực của xe buýt diesel). Nói chung so với xe buýt truyền thống, xe của Proterra chạy êm hơn, tăng tốc nhanh hơn, lên dốc tốt hơn, chi phí bảo trì bảo dưỡng thấp hơn...
Volvo thì đưa ra giải pháp xe buýt chạy điện kèm theo các con đường có khả năng gắn sạc không dây cho xe như một lời giải tổng thể cho những ai còn hoài nghi khả năng sạc pin của xe điện.
Khi giá thành pin xe điện giảm, quy mô sản xuất đạt mức tối ưu, giá xe buýt điện sẽ giảm, cộng với sức ép của dư luận muốn thành phố mình cũng chuyển sang xe buýt điện như thành phố bạn, ngành xe buýt điện sẽ thật sự tạo ra một đột phá.